تدوین تاریخ و تطوّر آن در خلال قرنهاى اول هجرى علم تاریخ را به هیچوجه نمى توان از تطوّر و بسط فرهنگ عمومى جامعه جدا کرد. به طور قطع، پیشرفت و تطوّر علم تاریخ مرحله اى از تطوّر و پیشرفت فرهنگ آن نیز محصول عوامل متعددى است که عمدتاً از تأسیس و قیام دولتى که با دولتها، فرهنگها و نهادهاى سیاسى و نظامى دیگر برخورد داشته باشد، سرچشمه مى گیرد و بدین ترتیب، عناصر اولیه تمدن آن گسترش مى یابد. علم تاریخ با حدود، ابعاد و روشهاى تدوین آن، پس از ظهور اسلام تحقق یافته است; اما این مطلب هرگز به آن مفهوم نیست ...